Beslag op zaken of rechten
De eenvoudigste vorm van beslag is beslag op de spullen van de wanbetaler zelf. Geef me een voorbeeld.
Een loodgietersbedrijf betaalt al maanden een aantal grote rekeningen van haar leverancier niet. De leverancier laat daarop, na toestemming te hebben gekregen van de rechter, na werktijd een slotenmaker de poort van het bedrijfsterrein openen en beslag leggen op de drie bedrijfsauto’s van de loodgieter. Om extra druk op te bouwen worden alle drie de auto door een sleepbedrijf afgevoerd en in een garage opgeslagen. Nadat de rechter in de hoofdprocedure heeft vastgesteld dat de leverancier inderdaad een vordering heeft op de loodgieter, kunnen de bussen (indien niet aan het vonnis voldaan wordt) geveild worden. De leverancier wordt dan uit de opbrengst voldaan.
of
Een professioneel vissersbedrijf betaalt al lange tijd de rekeningen van de leverancier van brandstof niet. De leverancier laat, nadat de rechter toestemming heeft gegeven, beslag leggen op de vangstrechten die wettelijk verbonden zijn aan de vissersboten die de visser exploiteert. Indien de rechter vervolgens in de hoofdprocedure vaststelt dat de visser inderdaad nog geld moet betalen aan de brandstofleverancier (en de visser niet alsnog betaalt) kunnen de vangstrechten worden geveild. De leverancier wordt dan uit de opbrengst voldaan.
Conservatoir beslag op spullen of rechten van de tegenpartij begint zoals uitgelegd onder werkwijze. Nadat de rechter schriftelijk toestemming heeft gegeven voor de beslaglegging, kan de deurwaarder het beslag leggen. Dit doet hij door naar de tegenpartij te gaan en daar op te schrijven (een proces verbaal op te maken) van de spullen of rechten die hij in beslag neemt. De beslagstukken worden binnen uiterlijk drie dagen aan de tegenpartij overhandigd (betekend), zodat hij officieel op de hoogte is.
Nadat het beslag is gelegd, dient de beslaglegger tijdig (meestal veertien dagen, zie ook termijnen) de hoofdprocedure te starten tegen de beslagen partij. Indien de rechter bevestigt dat de beslaglegger inderdaad een vordering op de beslagene heeft én diens vonnis daadwerkelijk geëxecuteerd kan worden (geen hoger beroep ed.) én het vonnis door de deurwaarder aan de betrokkenen is betekend, verandert het conservatoire beslag in een executoriaal beslag. Als de beslagene niet uit eigen beweging aan het vonnis voldoet, zal de deurwaarder de in beslag genomen spullen of rechten op een veiling verkopen. De wet stelt verkoop via een openbare veiling verplicht om een zo hoog mogelijke opbrengst te genereren en misbruik van het systeem te voorkomen. Alleen als alle betrokken partijen instemmen met een andere manier van verkoop is dit toegestaan. De schulden van de beslagene en de kosten voor de veiling worden voldaan uit de verkoopopbrengst.
Wat kan er beslagen worden (in deze categorie)? Veel! Denk aan (vrijwel) alle losse spullen die iemand bezit. Voorbeelden zijn machines, auto’s, vrijwel alle huisraad, kunstobjecten, sieraden, maar ook bijvoorbeeld sleutels. Voor fysieke zaken geldt dat het beslag gelegd kan worden zodra de deurwaarder de bewuste zaken kan vastpakken of zien. Naast fysieke spullen kan ook gedacht worden aan rechten, zoals visrechten, mest-, melk- of andere productiequota’s, kentekenbewijzen en emissierechten. Ook rechten welke vervat zijn in papieren (denk bijvoorbeeld aan een staatslot waar een prijs op is gevallen, maar dat nog niet is ingeleverd bij de loterij) kunnen beslagen worden. Persoonlijke (niet verhandelbare rechten) rechten, zoals het recht dat een huurder heeft op een gehuurde woning, zijn niet vatbaar voor beslag. Zie onder werkwijze voor een beperkt aantal categorieën waar nooit beslag op mag worden gelegd.
Ik wil beslag leggen op spullen die in het huis of op het terrein van mijn tegenpartij staan. Ik voorzie nu al dat de tegenpartij de deurwaarder nooit vrijwillig toegang zal geven. Kan er toch beslag worden gelegd? Ja, waar nodig kan de deurwaarder zich laten begeleiden door de politie (een hulpofficier van justitie) en een slotenmaker. Dit vergt uiteraard wat planning (vooral de politie is helaas lang niet altijd op afroep beschikbaar voor dit soort kwesties), maar deze partijen kunnen garanderen dat de deurwaarder toegang krijgt tot de betreffende spullen. Het is de deurwaarder wettelijk toegestaan om elke plaats te betreden om zijn werk te kunnen doen.
Kan ik beslag leggen op contant geld in een kassa? Ja, de deurwaarder kan beslag leggen op “gereed geld”, zoals de wet dat noemt. Dit betekent dat de deurwaarder beslag kan leggen op geld in winkels of bedrijven en theoretisch zelfs op het contante bedrag in iemands portemonnee.
Kan er beslag worden gelegd op zwart geld? Ja, de wet maakt hierop geen onderscheid. Het is uiteraard wel van belang dat de beslaglegger weet waar dit zwarte geld zich bevindt, zodat de deurwaarder het beslag kan leggen. Geld in een oude matras is zeker niet veilig!
Worden spullen bij een beslaglegging meegenomen? Dat is mogelijk, maar niet noodzakelijk. De deurwaarder kan beslag leggen zodra hij bepaalde zaken kan zien of aanraken. Het is echter ook mogelijk dat de deurwaarder met toestemming van de rechter de beslagen spullen laat afvoeren en opslaan, de zogenoemde ’sequestratie’. Vaak is het een afweging van de beslaglegger. Kostbare sieraden zijn bijvoorbeeld makkelijk mee te nemen en tegen lage kosten op te slaan. Bij een auto (waarvan de beslaglegger geen sleutels heeft) wordt dat al moeizamer. Tegelijkertijd maakt het beslag misschien te weinig indruk op de beslagene als hij gewoon in zijn beslagen auto kan blijven rijden (hoewel de meeste mensen het beslag als bijzonder onprettig zullen ervaren). Bij een kudde vee wordt het afvoeren nog bewerkelijker, terwijl tevens een bewaarder zal moeten worden aangesteld om het vee gedurende de beslagperiode te verzorgen. De beslissing om beslagen spullen door de deurwaarder te laten meenemen, verschilt dus per geval. Bij sequestratie is de beslaglegger altijd verantwoordelijk voor de goederen die hij onder zich heeft. Bovendien zal hij de kosten die met het wegvoeren en opslaan van de goederen gemoeid zijn, zelf moeten voldoen. Dit wordt pas anders als hij in de hoofdprocedure in het gelijk wordt gesteld (zie hierover ook kosten).
Er ligt beslag op mijn bedrijfsauto, maar die is niet afgevoerd. Kan ik de auto niet gewoon alsnog aan iemand verkopen? Dat is zeker niet aan te raden. Ten eerste is onttrekking van goederen aan het beslag een strafbaar feit. De beslaglegger kan (en zal) dus aangifte doen bij de politie. Omdat de deurwaarder een proces-verbaal heeft opgemaakt van de spullen die hij in beslag heeft genomen, zal het niet moeilijk zijn om te achterhalen wat er is verdwenen. Zowel de persoon die de zaken meeneemt, als de persoon die de zaken verbergt, kan rekenen op een geldboete, een taakstraf en/of een gevangenisstraf. Daarnaast hoeft de beslaglegger geen rekening te houden met een overdracht aan een derde die van het beslag wist of kon weten. Als de auto bijvoorbeeld verkocht is aan een garage, terwijl de koper wist of kon weten dat de auto beslagen was, dan is de koop geldig voor iedereen, behalve voor de beslaglegger! Deze kan dus gewoon de auto bij de garage laten ophalen. De garagist heeft vervolgens (ook) een vordering op de beslagene, omdat hij de koopovereenkomst niet goed is nagekomen. Pas als een nietsvermoedend klant tegen een reëel bedrag de auto bij de garage koopt en meeneemt naar huis, heeft de beslaglegger geen grip meer op de beslagen auto. De vordering van de beslaglegger op de beslagene blijft vanzelfsprekend wel bestaan. Samenvattend is het dus zeer onverstandig om een beslag te dwarsbomen.